Op 4 juni kwamen veel collega’s uit het SVZ-netwerk samen in Bussum voor een inspirerende dag rond het thema inclusiever onderwijs. We vroegen: wat neem je mee naar onze regio? Dat leverde waardevolle opbrengsten op: quotes en inzichten die we hier graag met jullie delen. Met dank aan Tanja Westbroek, OPR-lid SVZ, voor een verslag. Zet 3 juni 2026 alvast in je agenda: dan is de conferentie volgend jaar!
“Inclusie heeft geen eindpunt. Als je er op die manier naar gaat kijken, kun je elke dag iets doen.” Elske Maier, Sint Michaël College
Het begon met een lied
Een inspirerende en bemoedigende dag die begon met een treffend lied over inclusief onderwijs: voor de buschauffeur van het leerlingenvervoer van Annegien Simis, iHub. Waarom moet een kind dat meer ondersteuning nodig heeft zich eigenlijk aanpassen aan het onderwijssysteem, en niet andersom?
Plenaire inzichten
Het plenair programma bestond uit veel onderdelen, en we noemen drie oneliners. ‘Af en toe moet je een duw geven aan een steen die vast is komen te zitten – in beweging komen!’ En: ‘Wees lief voor elkaar – Liefhebben om lief te hebben.’ En deze: ‘Transformatief onderwijs: van jezelf vandaan naar de ander toe bewegen.’ Mooi, mooi, mooi.
Chris Buijsman, DNR-lid namens Heliomare, tipt regie nemen: “Als samenwerkende scholen en partners in het werkveld moeten we vooral zélf, in het belang van onze leerlingen, regie nemen en proactief initiatieven ontplooien in de route naar inclusie. Wachten op de landelijke politiek voor een stip aan de horizon is verspilling van kostbare tijd.” Toepasselijk, want het kabinet viel de avond voor de conferentie.
Joanne van den Eijnden, projectleider is van de havo-vwo-vso-vo leerroute, neemt elkaar leren kennen mee: “Het begint bij elkaar en elkaars leerlingen kennen. Steeds weer blijkt: leerlingen zijn niet zo anders (of soms toch wel), er wordt geholpen waar dat nodig is en van het één kwam het ander.”
Rogier Toes, DNR-lid namens iHub, zegt: “Op deze dagen voel je de energie, hoor je de kennis en zie je de enorme expertise die aanwezig is en dan weet je dat we op de drempel staan van grote stappen richting inclusie!”
Greetje Haanstra, voorzitter CTA SVZ neemt mee dat inclusiever onderwijs binnen de reguliere setting echt vaak mogelijk is. “Dat vraagt van scholen dat ze (meer) buiten de kaders durven denken, meer gericht op wat de school nodig heeft in plaats van wat de leerling nodig heeft.”
Workshops vol inspiratie
Er waren veel workshops. Zoals een vernieuwend, inclusief onderwijsconcept van Inclusief Kindcentrum De Vindplaats (A’dam Bos & Lommer). Leerlingen volgen hun eigen leerpad en ontwierpen samen met architecten hun eigen leeromgeving, gericht op verbondenheid en kleinschaligheid.
Jantien Gerdes van Hogeschool Windesheim sprak over zorgzame didactiek voor inclusief onderwijs. Hoe kun je sterk onderwijs vormgeven waarin iedereen zich thuis voelt? Fanny de Vries, beleidsmedewerkers-bestuurssecretaris SVZ, neemt uit die workshop mee: “Inclusie is ‘wat kom je brengen?’ in plaats van ‘jij mag erbij’.
Uit een workshop van Kentalis neemt Fanny mee dat het praktijkonderwijs in Nijmegen erin is geslaagd om alle TOS-leerlingen van een voormalige cluster 2-school succesvol te laten overstappen. Ook de andere praktijkonderwijsleerlingen profiteerden hiervan, omdat de docenten betere vaardigheden kregen dankzij de ambulante procesbegeleiders van Kentalis.
Annegien Simis neemt mee: “Een school voegde een vso-klas in binnen het reguliere vo-gebouw. Later werd deze, vanuit inclusieve visie, omgevormd tot plaatsing van de vso-leerlingen in reguliere vo-klassen. Die leerlingen kregen extra ondersteuning, waar ook andere leerlingen meteen van profiteerden, zoals begeleiding in kleine groepen. Docenten wisten vaak niet eens meer wie de ‘vso-leerling’ in de klas was. In zo’n inclusieve context reguleert gedrag zich vaak vanzelf. En, in de sessie die ik gaf met collega’s uit de vso-vo-samenwerking in Amsterdam gingen we aan de slag met het ervaren van alle verschillende perspectieven die er zijn in het gesprek over inclusie. We zagen: door in een werkvorm letterlijk te gaan stáán op een ander perspectief, voel je wat er allemaal meespeelt en dat het alleen samen kan. In het botsen van perspectieven ontstaan oplossingen die je zelf niet bedacht.”
Oudervereniging Balans sprak in hun workshop over 70.000+ verborgen thuiszitters en laat zien dat huidige werkwijze niet werkt. Bij 37% ouders is er sprake van dwang/drang en dreigen met veilig-thuis, leerplicht en jeugdbeschermingstafel. Veel ouders voelen zich niet gehoord, gezien, begrepen en veilig. Kinderen vinden soms thuis weer wat rust en ook veel kinderen willen niet meer naar school.
Puntsgewijze opbrengsten
Sommige collega’s en onderdelen uit ons netwerk koppelen puntsgewijs terug. Met die puntsgewijze opbrengsten sluiten we af.
Orthopedagogisch didactisch centrum en Kennis- en Expertisecentrum:
- De stap naar inclusief onderwijs is zo groot, begin klein. Veel kleine stapjes maken iets groots. Begin!
- Durf eerlijk te zijn. Inclusief onderwijs werkt alleen als we open zijn over wat we nodig hebben zodat we elkaar kunnen helpen en ondersteunen.
- Het werkt als iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt. Pak je eigen verantwoordelijkheid en laat de ander ook zijn verantwoordelijkheid pakken.
- Ga terug naar de bedoeling: de totale ontwikkeling van de leerling (pedagogisch en didactisch).
- Voor inclusief onderwijs is het nodig dat er niet (alleen) gewerkt wordt rond thema’s, maar rond leerlingen. Een team van mensen heeft de collectieve verantwoordelijkheid voor alle resultaten van alle leerlingen.
- Goed om te weten. Heb je een voorbeeld van een symbiosecontract nodig? SWV VO Amsterdam-Diemen heeft een voorbeeld.
- We hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden – de kennis is er al, nu nog benutten.
- Stilte in de klas is geen bewijs van leren – geluid betekent groei.
- Inclusie begint bij het waarderen en gebruiken van verschillende soorten kennis: praktijkkennis, ervaringskennis én wetenschappelijke kennis.
- Van speciaal naar regulier: laten we bouwen op wat werkt en samen verder komen. Er is al veel ervaringskennis en er zijn documenten beschikbaar om doorstroom naar het regulier te bevorderen.
- Een overstapcoach als brug tussen vso en vo.
- Geloof in het team = kracht in de klas – collective teacher efficacy.
- Binnenkort is alle informatie over maatwerk in examineren beschikbaar op één plek – een website toegankelijk voor elke school.
Marjolijn Loos, directeur Dienstencentrum Zaan Primair en bestuurscoördinator SWV PO Zaanstreek:
- Je moet er mogen zijn.
- Hoe zorgen we ervoor dat leerlingen gelijkwaardig mee kunnen doen? Hoe passen we ons aan?
- Wanneer is de inclusie van een leerling in gevaar? En is de ondersteuning dus gerechtvaardigd om te bepalen hoe je recht doet aan de diversiteit.
- En hoe organiseren we dat we van elkaar kunnen leren?
Lydie van de Laar, directeur-bestuurder SVZ:
- ‘Every learner matters and matters equally’.
- Inclusie is geen doel, maar een uitgangspunt.
Deze conferentie laat opnieuw zien: inclusiever onderwijs vraagt om vertrouwen, optimisme en lef.
